U niektórych gatunków istnieją hamulce wobec niedorosłych współplemieńców i wobec „słabszej płci”. Tak więc zachowania zwierząt, w których można dopatrzeć się śladów „moral­ności” w przyrodzie, byłyby odpowiedzią natury na niebezpieczeństwo za­warte w destrukcyjnej sile agresji. „Dobro”, które w postaci więzi osobistej i miłości odkrywamy w naturze jest, zdaniem Lorenza (1972, s. 190), młod­sze filogenetycznie od […]

Z uwagi na niebezpieczeństwo agresji niezbędne są więc mechanizmy, które nie znosząc popędu agresji (jest on bowiem konieczny dla przetrwania jednostki i gatunku), hamowałyby go w określonych sytuacjach i narzucały zwierzętom zachowania bezinteresowne, skierowane na dobro społeczne. Te właśnie mechanizmy hamujące agresję powodują, zdaniem etologów, zacho­wania analogiczne do ludzkiego postępowania zgodnego z zasadami moral­nymi. Mechanizmy […]

Agresja wewnątrzgatunkowa staje się szkodliwa dla zachowa­nia gatunku, jeśli, zdaniem Lorenza, siłą napędową doboru staje się jedynie współzawodnictwo między członkami tego samego gatunku niezależnie od środowiska pozagatunkowego. Dotyczy to szczególnie człowieka, u którego w pewnym okresie (w starszej epoce kamiennej) wojna stała się czynnikiem decydującym o doborze (por. Lorenz 1972, s. 74; Wilson 1988, s. […]

Zdaniem Lorenza także agresja wew- nątrzgatunkowa służy przede wszystkim gatunkowi; widać to wyraźnie na przykładzie czterech zasadniczych jej typów (por. Lorenz 1972), tj.: 1. agresji terytorialnej, 2. rywalizacyjnej (dobór najlepszego ojca i matki), 3. agresji w obronie potomstwa, 4. agresji prowadzącej do hierarchiczności w społecz­ności. Agresja wewnątrzgatunkowajest, zdaniem Lorenza, niezbędnym do utrzymania życia i systemu […]

Przyjęcie koncepcji instynktu agresji nie zawsze pociąga za sobą tak pesymistyczne spojrzenie na naturę ludzką. Aby to zobrazować, odwołajmy się do klasycznych już poglądów Lorenza oraz jego sławnego ucznia Eibl-E- ibesfeldta. Lorenz dowodzi, że zdecydowana większość różnych typów ag­resywnego zachowania się służy przede wszystkim gatunkowi. Oczywiste jest, że agresja międzygatunkowa (związana głównie z drapieżnictwem i […]

Istnieje więcej argumentów podważających tezę o ogólnym instynkcie agresji. Zatrzymajmy się nad kwestią czy powyższy pogląd pociąga za sobą negatywną ocenę natury ludzkiej. Jak wiadomo Freud uważał, że człowiek posiada wewnętrzny pociąg do zła, agresywności, niszczenia i okrucieństwa. Destruktywna natura ludzka jest pochodną instynktu śmierci (por. Pedder 1993). Podobny punkt widzenia wyraża współcześnie Storr, pisząc, […]

Jednak za ideą wrodzonego charakteru agresji kryje się kilka znaczeń, pociągających za sobą rozmaite opinie na temat powszechności jej występo­wania i związku z destruktywnościa człowieka. Przyglądnijmy się najbar­dziej znaczącym punktom widzenia.Przede wszystkim agresywność, jako cecha wrodzona, oznaczać może, że chodzi o ogólną, instynktowną skłonność do agresji, która poszukuje ujścia. Według tego ujęcia jest w nas […]