Dążąc do bezpieczeństwa i podwyższenia obrazu własnej osoby, neurotycy konstruują system „Ja” idealnego, naj­częściej słabo powiązany z realnymi właściwościami. Z czasem dochodzi do całkowitego zanegowania „Ja” realnego, oderwanie się od niego na rzecz identyfikacji „Ja” z wyolbrzymionym, nierealistycznym „Ja idealnym” – tzw. „całościowe neurotyczne rozwiązanie”, podkreślające obronny charakter fun­kcjonowania całej osobowości.Ukształtowaniu się mechanizmu dumy neurotycznej towarzyszą niezwy­kle silne emocje zarówno wobec własnego „Ja”, jak i otoczenia. Nienawiść i pogarda do własnej osoby, najczęściej skrywane i niedopuszczane na co dzień do świadomości, przebijają się niekiedy, motywując gwałtowne akty rozpa­czy, depresji i nienawiści. Mechanizm ten zakłada niezwykle dramatyczną i gwałtowną dynamikę agresji zwróconej zarówno pod własnym adresem, jak i otoczenia.